Nga: Redaksia e Lajmeria.info
Në një kohë kur Shqipëria dhe shqiptarët kan nevojë për gazetari serioze, të verifikuar dhe me integritet, një pjesë e mirë e mediave janë kthyer në platforma të lirshme për teoricienët konspirativë që shesin frikë, mashtrime dhe pseudoshkencë me një siguri që të lë pa fjalë.
Këta personazhe, të cilët në një vend me etikë profesionale do të përjashtoheshin nga çdo ekran serioz, në Shqipëri ftohen rregullisht në emisione prime-time, ulen ballë për ballë me gazetarë e ekspertë të vërtetë, dhe shpeshherë – janë ata që marrin gjithë vëmendjen.
Por le ta themi troç: konspiracioni nuk është opinion – është dezinformim i rrezikshëm.
Përse njerëz që flasin për “reptilianë”, “plandemi”, “ADN ilire që s’na prek vaksina”, “kontrollin përmes 5G” apo “Elitat që po helmojnë shqiptarët me avionë” – kanë më shumë minuta televizive se mjekët, shkencëtarët apo gazetarët investigativë?
Përgjigjja është e thjeshtë: audienca dhe klikimet.
Disa media shqiptare, në vend që të jenë gardianë të së vërtetës, janë kthyer në karroca sensacioni që u japin hapësirë kujtdo që garanton “zhurmë”, pavarësisht se çfarë nxjerr nga goja. Këto ekrane nuk janë më dritare informacioni, por dyer të hapura për mashtrim, paranojë dhe antishkencë.
Studioja nuk është teatër
Emisionet televizive nuk janë vend për aktrim konspirativ. Nuk është e pranueshme që teoricienë që nuk kanë asnjë fakt, asnjë bazë shkencore dhe asnjë kredencial profesional të vijnë në studio e të flasin për “sekrete botërore” si të ishin ekspertë ndërkombëtarë.
Madje, jo vetëm që flasin, por trajtohen me respekt maksimal, sikur janë “zëra alternativë” që duhet dëgjuar – ndërkohë që ajo që shpërndajnë është rrezik publik.
Pasojat janë reale dhe të mëdha për shoqërine tonë
Këto nuk janë “shfaqje pa dëme”. Pas çdo dezinformimi ka pasoja reale:
Në vend që të jenë mburojë ndaj lajmeve të rreme, një pjesë e madhe e mediave shqiptare janë kthyer në trampolinë për teoritë më të rrezikshme konspirative. Dhe në qendër të kësaj loje shqetësuese qëndron një aleancë e pashpallur, por e dukshme: konspiracionistët dhe mediat që i ushqejnë.
Kur një konspiracionist trajtohet si i barabartë me shkencëtarë, historianë apo gazetarë seriozë, atëherë audienca – veçanërisht ajo e re – nuk bën më dallimin mes faktit dhe trillimit. Kjo çon në një rënie drastike të besimit ndaj gazetarisë së vërtetë, e cila zëvendësohet me emocione, paranojë dhe manipulim emocional.
Iluzioni i “elitës së zgjuar”
Konspiracionistët përdorin një gjuhë të zgjuar për të mbushur boshllëkun e besimit: ata i portretizojnë ndjekësit e tyre si “të zgjuar”, “të vetëdijshëm”, “jo dele si masa”. Kjo krijon një ndjenjë përkatësie te të rinjtë që ndihen të lënë mënjanë ose të zhgënjyer nga sistemi.
Ajo që në fillim duket si rebelim intelektual, shpejt kthehet në varësi ndaj rrëfimeve të errëta, ku çdo fakt shkencor shihet si mashtrim, çdo autoritet si armik dhe çdo pyetje kritike si provë se “po na fshehin diçka”.
E që në realitet, ata po konsumojnë një përzierje të tmershme të frikës, paranojës dhe pseudo-intelektualizmit që nuk çon askund – përveçse në një shoqëri të shpërndarë dhe të deziluzionuar.
Një show pa etikë
Televizione me shtrirje kombëtare, portale me miliona ndjekës, studio me efekt të madh publik shumë prej tyre kanë ftuar e promovuar këta palaço me kostum konspirativ si “zëra ndryshe”. E gjitha në emër të klikimeve, shikueshmërisë dhe zhurmës.
Por kjo sjellje nuk është naive. Është një zgjedhje editoriale që vë përfitimin përpara etikës, dhe e bën median bashkëpunëtore aktive në indoktrinimin e të rinjve dhe përhapjen e frikës kolektive.
Kur dikush që flet për “reptilianë në qeveri”, “plandemi globale” apo “helme nga qielli” trajtohet si burim informacioni, atëherë kemi një krizë serioze të standardit gazetaresk.
Cili është rreziku real?
Rreziku nuk qëndron thjesht te ato që thonë konspiracionistët – por te mënyra si përpunohen e transmetohen ato nga media. Një mashtrim që bëhet viral përmes një interviste në prime-time ka më shumë fuqi shkatërruese sesa një lajm i rremë në Facebook.
Dhe çdo herë që një emision zgjedh të “balancojë” debatin me një konspiracionist – nuk po sjell dy këndvështrime, por po barazon mashtrimin me të vërtetën, paranojën me faktin, zërin e çmendur me atë të arsyes.
Koha për të zgjedhur anë
Mediat duhet të bëjnë një zgjedhje: ose janë në anën e së vërtetës dhe fakteve, ose janë pjesë e problemit që po gërryen mendimin kritik në Shqipëri. Nuk ka më justifikim për “klikime”. Nuk ka më vend për spektakël në emër të “lirisë së fjalës” që në fakt është liri për të mashtruar masat.
Nëse nuk veprojmë tani, do të përballemi me një brez që më shumë beson tek YouTube se tek universiteti, tek “zbuluesit” e Facebook-ut se tek gazetarët profesionistë.
Dhe gjithçka nis me një mikrofon të hapur, një panel pa filtra, dhe një moderator që nuk sfidon, por buzëqesh.
Boll më me “zbulime” që na çojnë në errësirë
Shqipërisë i duhet shqiptarë të informuar, jo qytetarë të trembur nga “elita imagjinare”. Duam media që verifikojnë, jo që amplifikojnë. Duam gazetarë që pyesin, sfidojnë dhe sqarojnë – jo moderatorë që mbajnë qetësi derisa absurdi të bëhet normë.
Mjaft më me romantizimin e çmendurisë. Mjaft më me figura që e kanë kthyer pseudoshkencën në markë personale. Mjaft më me gënjeshtra që shiten si “kurajo për të folur ndryshe”.
Shqipëtarët nuk kan nevojë për më shumë “zbulues të së vërtetës” që flasin me sy të zgurdulluar. Kan nevojë për gazetarë që kërkojnë të vërtetën, jo të shesin trillime.
Kur qasja në informacion është më e lehtë se kurrë më parë, edhe mashtrimi ka marrë formë të sofistikuar. Teoritë konspirative që dikur përhapeshin në margjinat e internetit sot po promovohen nga figura publike në Shqipëri dhe Kosovë si “zbulime të mëdha” që duhen ndarë me popullin.
Por realiteti është më i zymtë: këto “zbulime” janë asgjë më shumë se riciklime të narrativave të vjetra dhe të diskredituara, që vijnë nga portale si Infowars, NaturalNews, BeforeItsNews, DavidIcke.com dhe të tjera platforma të huaja që njihen për përhapjen e dezinformimit masiv.
Teoria vjen nga jashtë, paketohet këtu si “ekskluzive”
Një analizë e deklaratave të figurave si Alfred Cako në Shqipëri dhe disa emra të ngjashëm në Kosovë, tregon qartë një strukturë të përsëritur:
- Marrin një teori ekzistuese nga portale ndërkombëtare konspirative (p.sh. vaksinat si mjet për reduktimin e popullsisë, rrjeti 5G si armë mendore, apo reptilianët që kontrollojnë politikanët).
- E përkthejnë, lokalizojnë dhe e zbukurojnë me “aromë kombëtare”: duke e lidhur me Shqipërinë, Kosovën, “burime të brendshme” apo “shërbime sekrete” të panjohura.
- E promovojnë në studio televizive dhe rrjete sociale, shpesh pa asnjë kundër-zë kritik, duke krijuar iluzionin e besueshmërisë.
“Unë e di të vërtetën, ti je i manipuluar”
Një taktikë e zakonshme e këtyre figurave është të ndajnë shoqërinë në dy kampe: “të zgjuarit” që i besojnë konspiracioneve, dhe “masën e manipuluar” që ndjek shkencën, median apo arsyen. Kjo logjikë e rrezikshme jo vetëm që përhap mosbesim ndaj institucioneve, por krijon edhe një ndjenjë përkatësie tek të rinjtë që ndihen të margjinalizuar apo të pa dëgjuar.
Në realitet, ajo që ata konsumojnë është një përzierje e paranojës, pseudo-shkencës dhe trillimit, e mbështetur me grafikë të thjeshta, video dramatike dhe një ton autoritar që nuk pranon pyetje.
Media si bashkëpunëtore në mashtrim
Ajo që e përforcon më tej këtë fenomen është përgjegjësia e munguar e mediave shqiptare dhe kosovare. Emisione me shtrirje kombëtare, portale të mëdha me ndjekje masive kanë zgjedhur të ftojnë këta individë si “zëra alternativë”, shpesh duke i paraqitur si të barabartë me ekspertë të shkencës, mjekësisë apo gazetarisë serioze.
Arsyeja? Thjeshtë: klikimet, shikueshmëria, komentet dhe rrëmuja e garantuar.
Kjo nuk është thjesht mungesë etike – është bashkëfajësi në përhapjen e dezinformimit, që ndikon drejtpërdrejt në shëndetin mendor të publikut, në mosbesimin ndaj institucioneve dhe në polarizimin e shoqërisë.
Një rrjet global që gjen terren pjellor në Ballkan
Figurat si Alex Jones, Mike Adams, David Icke dhe të tjerë kanë ndërtuar perandori të tëra mediatike mbi frikën dhe teoritë e pabazuara. Ajo që ndodh tani është një “franchising i frikës”, ku “degët lokale” në Shqipëri dhe Kosovë marrin përmbajtje nga këto burime, e përshtatin për publikun e tyre dhe e shesin si “informacion sekret” që u është “zbuluar”.
Në fakt, janë thjesht tregtarë të frikës dhe imitues të mashtrimit global, që e mbështjellin produktin e tyre me flamur kombëtar e termat “sekret”, “burim i brendshëm”, “i censuruar nga perëndimi”.
Kur një konspiracionist nga Tirana apo Prishtina përsërit fjalë për fjalë narrativat e David Icke, Infowars apo NaturalNews kjo nuk është aspak “alternativë”. Është thjesht një import imashtrimit, i ricikluar me zell lokal për një publik që meriton më shumë se thashetheme të internetit të viteve 2000.
Mediat shqiptare, në vend që të funksionojnë si filtra të informacionit të saktë dhe si gardianë të së vërtetës, kanë zgjedhur shpeshherë të jenë platforma promovuese për zëra konspirativë. Duke ftuar figura të konspiracionit të “mendimit alternativ”, ato i japin legjitimitet teorive të rrezikshme, të pabazuara dhe shpesh të rrezikshme për shëndetin publik apo kohezionin shoqëror. Në vend që të vendosin standarde gazetareske dhe të ftojnë ekspertë të fushave përkatëse, ato ofrojnë studio televizive si skenë spektakli për zërat më sensacionalistë e më manipulues.
Ky fenomen nuk është rastësi apo padije – është një strategji për të gjeneruar klikime, audiencë dhe komente, në dëm të edukimit mediatik dhe mirëqenies kolektive. Kur një konspiracionist ulet në të njëjtën tavolinë me një shkencëtar, historian apo gazetar serioz, publikut i përcillet ideja e rreme se këto palë janë “të barabarta në të drejtën e fjalës”. Në realitet, kjo barazi është e rrezikshme: ajo normalizon pseudo-shkencën, mohon faktet dhe e zhyt shoqërinë në një kaos informacioni ku gjithçka është e vërtetë dhe asgjë nuk është e sigurt.
E vërteta nuk është spektakël. Dhe gazetaria nuk duhet të jetë platformë për ata që kanë zgjedhur të jetojnë në një univers paralel.
Zëri ynë nuk është neutral
Në Lajmeria.info, ne nuk i konsiderojmë konspiracionistët si “opozitë të mendimit zyrtar”, por si aktorë të rrezikshëm që kontribuojnë në shtrembërimin e realitetit dhe shkatërrimin e mendimit kritik në shoqëri.
Nëse heshtim, po bëhemi bashkëfajtorë.
Nëse i ftojmë në studio, po e legjitimojmë gënjeshtrën.
